Azken hamarkadotan naturarekiko jakin-mina handitu egin da gure gizartean eta, horrekin batera, hura babesteko joerak nabarmen indartu dira herritar askoren artean. Izan ere, bizitzaren edozein esparrutan, ezagutzen duguna estimatzen dugu, eta estimatzen duguna babesten.
Natura modu egokian babesteko, ordea, hura ongi ezagutu beharra dago, eta horretarako hurbilean dugun paisaian aurreiritzirik gabe murgiltzea komeni da. Hain zuzen, sarritan, kaletarrok natura idealizatu egiten dugu, inoiz urratu gabeko oihala bailitzan, esan nahi baita ezagutza fisikoarekin batera, ezagutza historiko apur bat ere behar dela eta osotasunaren ikuspegi pixka bat ere bai:
zergatik diren zelaiak zelai eta basoak baso; zer diren saroiak eta zer harrespilak; non eta nola bizi ziren gure aurreko gipuzkoarrak…
Diogunaren lekuko, gipuzkoar askori hirigune gogor eta deserosoetan “itota” bizi direla iruditzen zaie. Hein handi batean, herritar askok lurraldearen errealitatearen irudi desitxuratua dutelako gertatzen da hori. Hain zuzen, 0 kotatik,
hau da, hirigune handien eta haranen hondoko azpiegituren (N-1 errepidea, trenbidea, …) ikuspegitik ikusi ohi dute ingurunea. Alabaina, hortxe bertan, herri eta hirietatik hurbil-hurbil (ibilbide labur bat eginez), beste Gipuzkoa bat dugu:
Gipuzkoa berdea. Horretan datza gure lurraldearen paradoxa handia, 100-200 metroko desnibelera iritsiz gero, erabat aldatzen da lurraldearen ikuspegia.

Izan ere, Gipuzkoa lurralde menditsua da (mendiz mendi). Gizakia Historiaurretik bizi izan da Gipuzkoako erliebeetan (mendez mende) eta, ondorioz, erliebe horiek giza aztarnez beteta daude (begiratu batean ikus daitezke paisaian), bizitzaz betetako iraganaren isla dira. Edozein bazter natural historiaz beteta dago, eta historia hori ezagutu beharra dago gure lurraldearen oraina interpretatzeko eta, azken batean, gure lurraldeaz gozatzeko.
Naturaren eta gizakiaren jardueraren arteko erlazio horrek denborarekin errealitate fisiko konplexuak eta antropizatuak sortzen dituenean, Paisaia Kulturalak direla esaten dugu. Gipuzkoako lurraldea, gizakiak hainbat milurtekotan
taxututako mendi-erliebeak direla-eta, Paisaia Kultural bat zer den adierazten duen adibide garbi-garbia da.
Gure paisaia kulturalak bizirik daude, esate baterako, Gipuzkoako Partzuergoetan eta Enirio-Aralarko Mankomunitatean, modernotasunera eta bizimodu modernoen eskakizunetara egokituta dagoen abeltzaintzari esker, baina oraindik bere ondare etnografikoari eutsiz. Ildo horretan, ez da ahaztu behar abeltzaintza-lanaren balio ekonomikoak (gaur egun gazta-produkzioan oinarrituta dagoenak) mendiko larreak kontserbatuko direla bermatzen duela.
Gizakiak ingurunean izan duen esku-hartzeak utzitako beste altxor bat nazioartean lehen mailako ondare natural eta kulturaltzat hartutako zuhaitz lepatuak dira. Gaur egun zuhaitzik lepatzen ez bada ere, zuhaizti lepatu
garrantzitsuak geratzen dira Gipuzkoa osoan barreiatuta. Horri esker, “fosil etnografiko bizi” horiek abeltzaintza eta basogintza bateragarri egin zituen teknika baten lekukotasuna eskaintzen dute. Izan ere, teknika horren bidez,
abeltzainek eta ikazkinek ekonomiagune eta langune bera erabili zuten. Batzuk zein besteak, abeltzainak zein zuhaitz lepatuak, historiaz hornitutako gure naturaren ikonoak dira.

Eta horrela, Gipuzkoako Foru Aldundiaren Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza Nagusiaren jardunean funtsezkoa den alderdi batera iritsi gara: gune naturalek erabilera eta gozamen publikoko eremu gisa duten garrantzia. Gizarte modernoan, herritarrek naturarekin kontaktuan egiten dituzten aisia-jardueretarako zerbitzua ematea funtzio
publiko berri bihurtu da, aurrekoei (hots, babesari, produkzioari eta biodibertsitateari) gaineratu zaiena.
Hain urbanizatuta eta globalizatuta dagoen gizarte honetan, ekologiari eta paisaiei dagokienez iraunkorra den ingurune natural bat benetako birika oxigenatzailea da, bai alderdi fisikoari, bai, nolabait esatearren, alderdi psikologikoari dagokionez, eta horrek guztiak bizi-kalitate hobea dakar.
21. mendearen hasieran, Gipuzkoako ingurune ez-hiritarrean gauzatu da gure lurraldeko ondare kultural, ekonomiko eta sozial guztia. Bertan, balio hautemangarrien zein hautemanezinen erreserba bat dugu. Ezagutzeko eta gozatzeko,
geure burua eta gu geu —kolektibo gisa— aurkitzeko guneak dira.
Garbi dagoena da Gipuzkoako kultur paisaia horiek ezagutzen ditugun neurrian estimatu egingo ditugula, oso baitira ederrak, anitzak eta aberatsak.
Eta estimatu ahala indartu egingo da gugan haiek babesteko joera. Mendiz mendi eta mendez mende ibilita, Gipuzkoak aurrera sendo jarrai dezan nahiko dugu. Eta horretarako neurri zehatz eta eraginkorrak behar dira, neurriko neurriak.
Lehenik eta behin, erakundeek, hala publikoek nola pribatuek, erantzukizunagatik eta zerbitzu publiko gisa
jokatzeko borondateagatik, herritarren arreta erakarri behar dute, eta herritarrei gure lurralde-errealitatearen espazio-ikuspegia (mendiz mendi) zein denbora-ikuspegia (mendez mende) eskaini behar diete. Alde horretatik, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Kutxak iaz sinaturiko hitzarmenak aparteko garrantzia du, are gehiago, azken boladan bezala, une zailak direnean. Gipuzkoarekiko ardura aspaldikoak eta handiak dituzten erakundeak dira biak. Bi erakundeek Gipuzkoako historia duen natura edonoren eskura jarri nahi dute. Kaletik mendirako bidea erraztuta gure ezagutza orekatu dadin, garena eta duguna gehiago estimatu ditzagun, gure ondare diren natura eta nortasuna babestuta Gipuzkoa sendotzen ari den ustekizunarekin. Horretarako asmo handiko egitaraua garatzen ari da: askotariko argitalpenak (liburuak, topogidak), Interneteko baliabideak, parketxeen sarea, pasealeku egokituak, itsasertzeko bidexka, ibilbideak, hitzaldiak eta mahai-inguruak, erakusketa ibiltariak…

Ekimen horietatik guztietatik, labur beharrez, bat hartuko dugu ahotan hemen: Gipuzkoako Parketxe Sarea Fundazioa. Irabazi asmorik gabe eratutako erakundea da eta sortzaileen borondatez, hau da, Gipuzkoako Foru Aldundiaren, Kutxa-ren eta Aia, Ataun, Oiartzun zein Oñatiko udalen nahimenez, bere jarduna, modu iraunkorrean, interes orokorreko helburuetara xedatuko du. Fundazioaren helburu nagusia da Gipuzkoako Parketxeen kudeaketa integratua egitea, baina, eginkizun zabal horren barnean, jarduera garrantzitsu eta berehalakoenak honako hauek dira:
• Gipuzkoako Parketxeen Sarea sortzea, sustatzea eta zabaltzea, irizpide homogeneoetan oinarrituta kudeatzeko.
• Gipuzkoako Parketxeen Sarearen kudeaketa integratuaz eta dinamizazioaz arduratzea.
• Parketxeen Sarearen bitartez, ingurmen heziketa, natura ingurunearen ezagutza eta ingurumenarekiko errespetuzko balioak sustatzea herritarren artean, oro har, nahiz gipuzkoarren artean bereziki.
• Parketxeen Sarearen bitartez naturarekin lotutako aisia-jarduerak eta natura ingurunearekin bat eginda gauzatzen diren hezkuntza-jarduerak sustatu eta bultzatzea.
• Gipuzkoako parke naturalen egoera eta beharrak ezagutzeko eta irakaspen baliagarriak lortzeko balio duten ikerketa proiektuak egitea.
• S ektore publikoaren eta pribatuaren arteko lankidetza bultzatzea, aurrez aipatu baloreak sustatzeko.
Fundazioaren egoitza Aldundiko jauregia da, baina bulegoak Hernanin daude, Ibaiondo poligonoan. Fundazioa izanik, erakundearen gobernu, administrazio eta ordezkaritza organo gorena Patronatua da. Sei erakunde sortzaileek
dituzte ordezkariak bertan eta Presidentea Rafael Uribarren Axpe da, Gipuzkoako Foru Aldundiko Landa Ingurunearen Garapenerako Diputatua. Ildo horretan, zilegi bekigu oroitzea Gipuzkoako Foru Aldundiaren 2007-2011
Kudeaketa Planak, helburuen artean, Foru Aldundiaren, udalen eta gizarte eragileen artean mendi eta parke naturalak kudeatzeko lidergo partekatuaren eredua sustatzea biltzen duela. Xede hori betetzeko asmoarekin, 2009. urtean
Gipuzkoako Parketxe Sarea eratu zen. Izan ere, Gipuzkoako Natur Parkeek eta hango Parketxeek irudia zatikatua
dute gipuzkoar askoren begien aurrean. Neurri batean ez da harritzeko, Parkeak eta Parketxeak Probintziako periferian daudelako, nahiko sakabanatuta. Zentzu horretan, Donostiako Kutxaguneak Natur Parkeak eta Parketxeak Gipuzkoaren erdigunean kokatzeko aukera eskaintzen digu; hiriko gipuzkoarrak paisaia
kulturaletara hurbiltzeko abiapuntu ezin hobea. Erronka handi bezain erakargarria du esku artean, beraz, Gipuzkoako Parketxe Sareak. Sentsibilizazio-eta ezagutza-tresna gisa, gure lurraldea balioan jartzeko baliabide gisa jaio den erakundea da. Hitz bitan, Gipuzkoako Parketxe Sarea Fundazioa etxetik irteteko, bideetan eta mendietan zehar paseatzeko eta mendiei beste begi batzuekin, arretaz eta asmo berriekin begiratzen laguntzeko
sortu da. Azken batean, herritarrei paisaia kulturalen gozamena errazteko. Laburbilduz, paisaia kulturalak Gipuzkoako gizartearen identitatearen adierazpen nagusietakoak dira, baita gure lurraldeak Kultura Unibertsalari egindako ekarpen historikoaren adierazgarririk garrantzitsuenak ere. Ondare hori gipuzkoar guztiona da eta gure esku dago horrekin ongi pasa eta gizaki bezala aberastea. Hala biz.